Christophe Vekeman - Een uitzonderlijke vrouw

Mocht de Vlaamse schrijver Christophe Vekeman een sporter zijn, dan deed hij aan turnen of schoonspringen. Een zwierige sport, die ongetwijfeld inspanning vergt maar waarvan de toeschouwer toch vooral de elegantie opmerkt. Gecompliceerde maar niettemin soepele zinnen, een licht archaïsche woordenschat en een scherp oog voor het komische detail in alledaagse handelingen: zo langzamerhand maakte het niet meer uit waarover Vekeman schreef, de stijl was een genoegen op zich geworden.

Toch had ik een klein voorbehoud toen ik begon aan Vekemans nieuwe roman. Toch niet opnieuw een droevige komedie over in angsten en zelfhaat verstrikte losers, vroeg ik de auteur in gedachten. Die ‘formule' heeft Vekeman twee keer met geweldig resultaat toegepast, met name in Een borrel met Barry en Lege jurken, twee romans die door minder mensen gelezen zijn dan ze verdienden. Maar in Vekemans vorige, 49 manieren om de dag door te komen, kwam het been there, done that-gevoel roet in het eten gooien.

Gothic

Fijn, dus, om te merken dat de hoofdpersoon van Een uitzonderlijke vrouw voor het eerst een vrouw is. De handeling van de roman blijft niet, zoals voorheen, beperkt tot een paar weken of maanden; we leren het hoofdpersonage Gwen Rummerling kennen als kind op het einde van jaren zeventig en vergezellen haar tot in ons heden. Dat is precies waar ik stiekem op gehoopt had: verandering van spijs.

De moeder van Gwen Rummerling wil niets liever dan een normaal kind. Haar strenge opvoeding heeft echter niet het verhoopte resultaat. Al mag Gwen dan niet zelf haar kleren kopen en loopt ze noodgedwongen rond als ‘een non op vakantie', in gedachten is ze een in het zwart geklede goth. Gwen wil zich onderscheiden, ze wil erkenning. Als ze een toespraak houdt op haar vaders begrafenis, stelt het haar een beetje teleur dat het ‘optreden' niet wordt beloond met applaus. Graag dicht zij zichzelf een grote ‘gevoeligheid' toe, maar literatuur, muziek noch andere kunsten dringen echt tot haar door. Haar in Joy Division gemarineerde dagboeken (‘Liefste afvalberg' getiteld) zijn uitsluitend geschikt als brandstof voor de open haard. Wat moet ze worden, wat moet ze gaan studeren, waarin kan ze excelleren?

Vekemans personages zijn altijd al sterk geweest in het ‘omredeneren' van de werkelijkheid. Ze piekeren over een probleem tot het een welkome uitdaging wordt, een nederlaag tot het een overwinning is. Echter, was dit talent voor zelfbedrog in eerdere romans een humoristisch detail, dit keer staat het centraal. In de loop van Een uitzonderlijke vrouw herdefinieert Gwen zichzelf keer op keer: psychoanalytica, mystica, cocktease... Telkens denkt ze haar plaats in de wereld te hebben gevonden. Telkens maakt ze zichzelf wijs gelukkig te zijn. De harde werkelijkheid laat zich echter niet permanent negeren. Gwen zwelgt in waanwijsheid en eindigt keer op keer met de neus op de feiten: het was allemaal zelfbedrog. Dat de titel door de roman zelf gelogenstraft zou worden, stond al vanaf bladzijde 1 vast: hoe hard Gwen ook haar best doet, haar leven is verre van uitzonderlijk.

Grunberg

Het zal raar klinken, maar dit is een tot bescheidenheid manend boek. In Gwen herkennen we de stelligheid waarmee wij uitspraken doen over onszelf en ons leven, een stelligheid die onze onzekerheden moet overschreeuwen. Laten we eerlijk zijn: in tijden van Facebook en LinkedIn proberen we allemaal ons leven te regisseren, de ster te zijn van ons hoogstpersoonlijke succesverhaal. Een uitzonderlijke vrouw is een loepzuivere spiegel van deze tijd.

Met deze roman staat Christophe Vekeman opeens pal naast Arnon Grunberg. In romans als Tirza of Huid en haar liet Grunberg zien hoe het zogenaamd vrije individu wordt aangetast door de eisen die de hedendaagse samenleving aan ons stelt. Maar er is een belangrijk verschil tussen de schrijvers. Grunberg is een cynicus, die met vilein genoegen de leugens en wanen doorprikt. Vekeman lijkt meer mededogen te hebben: hij is niet uit op de vernietiging van zijn personages, maar staat hen toe om het licht aan het einde van de tunnel te zien.

Het is lastig om Een uitzonderlijke vrouw in het korte bestek van een recensie recht te doen. Alleen al over het slot van de roman valt heftig te discussiëren. Gwen besluit om voortaan alleen nog maar in andermans ficties haar rol te vertolken. Is dat de finale nederlaag van het individu of heeft zij een benijdenswaardige staat van onthechting bereikt? Vekeman laat de interpretatie uiteraard over aan de lezer.

Een uitzonderlijke vrouw heeft veel meer te bieden dan leesplezier. Ongemerkt verricht deze roman graafwerkzaamheden in de lezer. Je blijft omgewoeld achter.

Recensie van Mark Cloostermans in De Standaard  - 30/03/2012