Ismet Prcic - Scherven

Een jonge Bosniër, met dezelfde naam als de schrijver ontvlucht zijn pas gevormde thuisland Bosnië-Herzegovina om een nieuw leven te starten in de Verenigde Staten. Bij zo'n leven denkt hij aan wat hij gezien heeft in films. Maar vanaf zijn aankomst op de luchthaven in New York merkt hij dat de Amerikanen alles afschermen en hem geen gouden toekomst in het verschiet ligt. Hij reist naar Californië waar een oom van hem woont, maar woont er samen met Eric. Hij eet weinig en slaapt slecht, maar studeert wel voor theater en scenario-schrijver. De vrijwillige dokter die hem behandelt, meent dat Ismet aan posttraumatische stress leidt en raadt hem aan zijn geschiedenis op papier te zetten; dit zou een louterend effect hebben.

In kleine fragmenten overloopt Ismet zijn onbezorgde jeugd. Na de dood van communistische president Tito in 1980 voorspelt zijn moeder al de oorlog die in 1992 zou uitbreken. Ondertussen koopt zijn vader een buitenverblijf in een veelal orthodox-christelijke buurt, maar in het begin is er geen vuiltje aan de lucht. Als voorloper op het grote conflict ligt Ismet zelf aan de basis van de hetze die de buren opzet tegen hun komst. Snel daarna worden ze bestempeld als moslimextremisten en moeten ze hun leuke weekendjes opgeven.

Als de oorlog echt uitbreekt vlucht Ismet met zijn broer en moeder naar Zagreb. Vader blijft achter, maar uiteindelijk belanden ze allemaal terug samen thuis, in de hoop dat de winter de vijandigheden zal staken. De oorlog stopt niet en het voedsel wordt schaars. Ismet beleeft zijn tienerjaren ondanks de verwoestingen rondom hem met toneel en de liefde. Hij wordt voor de eerste keer verliefd, terwijl zijn ouders een crisis doormaken. Zijn vader gaat vreemd en moeder kan hem niet verlaten, ze wil het gezin bijeenhouden. Ismet raakt niet voorbij het stadium van zoenen met Asja en wanneer hij in september op achttienjarige leeftijd het leger in moet, biedt het toneel hem de mogelijkheid zijn land te ontvluchten.

Mustafa deed wat Ismet niet kon en had seks met Asja. Hij stamt uit een familie wiens voorvaderen steeds verwikkeld zijn geweest in etnische conflicten. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat waar Ismet zich afzijdig houdt, Mustafa kordaat naar het front trekt. Al schrijvende verliest Ismet alle realiteitszin en raakt zijn perspectief verweven met dat van de al dan niet ingebeelde Mustafa.

Zijn grote mond levert Mustafa een plek op bij de Apache-eenheid. Die bestaat uit een groep losgeslagen jongeren die voor de meest krankzinnige missies wordt ingezet als levend kanonnenvlees. Verwachte levensduur: 2 weken. Mustafa overleeft de oorlog en Ismet ziet hem overal waar hij gaat.

Bij aankomst in Edinburgh waar het toneelgezelschap op een festival is uitgenodigd, voelt het gezelschap zich vrij, verlost van het verlammende conflict waarin ze al jaren vastzitten. Van echte voorstellingen komt niet veel in huis als een aantal van hen gevlucht zijn voor hun eerste optreden. Met de hulp van een Schots meisje en haar moeder kan Ismet aan de politie ontsnappen. Door terug te gaan naar Zagreb en daar onder te duiken, kan hij mits veel geduld uiteindelijk naar Amerika vluchten.

Het lukt Ismet niet om in Amerika een nieuw leven op te bouwen. Hij kan niet kiezen tussen kant A(merika) of kant B(osnië). Na zijn vlucht overheerst de schaamte. Hij is niet de man die hij had moeten zijn. Hij is suïcidaal en meent dat Mustafa hem achterna is gekomen omdat hij Bosnië, de oorlog en zijn familie is ontvlucht. Vaak ziet hij zich als Mustafa die oog in oog komt te staan met de vijand en wil hij alles en iedereen kapot maken, ook zichzelf.

Scherven is een intense en chaotische roman die het conflict in Joegoslavië vertelt vanuit het perspectief van een vluchteling. De passages met zijn alter ego (Mustafa) zijn schokkend, maar Ismet zelf herinnert zich de gruwelijkste beelden enkel van op de televisie. Deze semi-biografische roman geeft een hallucinant beeld van de psychologische impact van een conflict. Of de schrijver daadwerkelijk heeft meegevochten is van ondergeschikt belang.