In de zomer van 1944, toen het Rode Leger al diep in Roemenië was doorgedrongen, werd de fascistische dictator Antonesca gearresteerd en terechtgesteld. Roemenië capituleerde en verklaarde zijn voormalige bondgenoot nazi-Duitsland de oorlog. Sovjetgeneraal Vinogravod eiste vervolgens in naam van Stalin alle in Roemenië wonende Duitsers op voor de wederopbouw van de door de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog verwoeste Sovjet-Unie.
Alle Duitse mannen en vrouwen tussen zeventien en vijfenveertig jaar werden naar Russische werkkampen gedeporteerd om dwangarbeid te verrichten.
Geen enkele Roemeen werd graag aan die fascistische periode van zijn vaderlandse geschiedenis herinnerd, waardoor de deportaties lang een taboeonderwerp in de Roemeense maatschappij waren. Alleen binnen de eigen familie werd er soms over de kampjaren gesproken, maar slechts zelden sijpelde van die gesprekken iets naar buiten.
De moeder van de Duitstalige schrijfster van Roemeense afkomst heeft 5 jaar in een Russisch werkkamp doorgebracht, dus is het niet verwonderlijk dat ditonderwerp al langer door het hoofd van de laureaat van de Nobelprijs voor Literatuur spookte. Al in 2001 begon Müller gesprekken met voormalige gedeporteerden uit haar dorp te voeren. Toen ze vervolgens de Roemeens+Duitse schrijver Oscar Pastior ontmoette, die ook gedeporteerd was geweest, was het hek helemaal van de dam. Pastior en Müller kwamen geregeld samen om over het kampleven te praten en al snel ontstond de drang om hierover samen een boek te schrijven.
Het lot heeft daar echter anders over beslist. Pastior overleed onverwacht in 2006 en Müller bleef met vele aantekening over Pastiors kampherinneringen achter. Deze herinneringen zijn nu verwerkt in deze roman. In het boek beleven we het verdrongen stukje Roemeense geschiedenis doorheen de ogen van Leopold Auberg, die op zeventienjarige leeftijd naar een Russisch werkkamp wordt afgevoerd en pas 5 jaar later getraumatiseerd terugkeert.
Leopold Auberg is in deze roman niet meer of minder dan het alter ego van de betreurde Oscar Pastior. Aubergs personage komt immers tot leven dankzij de vele herinneringen aan de goelag die Pastior aan Müller toevertrouwde. Niet alleen Pastiors leven werd in deze roman verwerkt, ook zijn typische milde melancholieke verteltoon is erin doorgesijpeld. Voeg daarbij nog Müllers poëtische en beeldrijke taalgebruik, en je krijgt een melancholieke roman over het mensonterende dagelijkse leven in een Russisch werkkamp. Müller schrijft over de barakken, de kampleiders, de doden, de ‘hongerengel' en alle andere dingen die van het kampleven een hel maken, maar doet dat op een dusdanig poëtische manier dat de ellende als het ware verzacht wordt door haar taalgebruik. Een dichterlijk taalgebruik dat er ook voor zorgt dat ‘Ademschommel' met voorsprong de meest toegankelijke roman uit het vaak nogal cryptische oeuvre van Müller is geworden.
Het was een serieuze verrassing toen Müller als laureaat van de Nobelprijs voor Literatuur verkozen werd boven vaak genoemde kandidaat-winnaars als Philip Roth en Amos Oz. Na het lezen van deze roman kunnen we het echter alleen maar volmondig eens zijn met de keuze van het Nobelprijscomité.
‘Ademschommel' is een adembenemende roman die een zwarte bladzijde uit de Roemeense geschiedenis weer onder de aandacht brengt en die tegelijkertijd een treffend literair eerbetoon aan Oscar Pastior en Herta Müllers moeder vormt. Deze roman heeft alles in huis om uit te groeien tot een absolute klassieker van de kampliteratuur.
Lees meer over de beklemmende wereld van Herta Müller :
http://www.duitslandweb.nl/actueel/uitgelicht/2009/10/de-beklemmende-wereld-van-herta-muller.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten