Anthony Marra - Een stelsel van elementaire levensvoorwaarden

Wat drijft een Amerikaanse auteur om zijn debuut te weiden aan een verhaal over de bloedige Tjetjeense geschiedenis? Er zijn wel voldoende andere onderwerpen om in relatieve eenvoud je debuut over te schrijven. Het siert Anthony Marra, die geen journalistieke achter-grond heeft dan ook niet voor de gemakkelijk weg te hebben gekozen. Ik kan me onmogelijk voorstellen hoeveel uren research er aan deze roman zijn voorafgegaan, maar het verhaal doet bijna vermoeden dat hij zelf als ooggetuige aanwezig is geweest of het hem minstens tot in detail is verteld door ingewijden. Een stelsel van elementaire levensvoorwaarden vertelt een meedogenloos verhaal over mensen die zich in onmenselijke omstandigheden staande trachten te houden.

Tegen de achtergrond van een eeuwigdurende en bloedige burgeroorlog die gepaard gaat met verbanningen, zuiveringen en verdwijningen, plaatst Marra het verhaal van enkele dorpsbewoners van het gehucht Eldar. Ze zijn vrome moslims, zonder fanatiek te zijn die tussen de federalen en de rebellen komen te staan. Welke kant ze ook kiezen, ze zijn al op voorhand verloren.

Wanneer in het dorp Dokka wordt meegenomen door de Russische troepen, weet hij zijn dochter Havaa nog in veiligheid te brengen door haar te verbergen in de bossen. Ze wordt opgevangen door zijn buur Achmed. Daar de militairen ook naar haar op zoek zijn, tracht Achmed voor haar onderdak te zoeken in het vervallen ziekenhuis in Voltsjansk, in de hoop dat de federalen haar daar niet komen zoeken. Mannen die worden meegenomen uit het dorp, komen niet meer terug, al hoopt Havaa vurig het tegendeel.

Het ziekenhuis wordt gerund door Sonja, een Russische die als enige dokter de boel draaiende houdt. Kort na de dood van hun ouders is Sonja voor haar studies naar Londen verhuisd, maar als de oorlog terug opflakkert keert ze terug naar huis om haar zus Natasha op te vangen die na lange omzwervingen terug thuis komt. Sonja is eerst niet geneigd om het kind dat Achmed haar aanbiedt op te vangen, maar Achmed weet haar te overtuigen door zichzelf aan te bieden als pasmunt. Hij is immers ook een dokter, zij het niet een hele goede.

Na hun hereniging en een langzaam herstel vindt Natasha min of meer haar draai bij haar zus en ze helpt zonder enige medische voorkennis mee op de kraamafdeling in het ziekenhuis . Wanneer acht jaar later een mortier inslaat op de vierde verdieping, raakt ze in paniek en hervalt in haar vroegere zonden. Om haar zus niet met haar problemen op te zadelen, slaat ze opnieuw op de vlucht. Eerst verblijft ze nog enkele dagen in Eldar bij Dokka, die al jaren vluchtelingen opvangt. Ze ontmoet er ook Havaa en Achmed.

Tijdens het lezen van deze roman wordt je heen en weer geworpen in de tijd. Achmed kent Sonja nog niet als hij Natasha ontmoet en zal pas later vernemen dat Sonja haar zus ondertussen al acht maanden zoekt. Achmed moet ondertussen ook vrezen voor zijn eigen leven, omdat hij Razman niet wil vertellen waar Havaa is. Ramzan is de spion die stelselmatig zijn dorpsbewoners verraadt aan de federalen. Hassan kan dit verraad van zijn zoon niet verdragen en spreekt twee jaar lang niet met hem. Toch is ook Ramzan maar een product van de wreedheden die een oorlog kan voortbrengen.

Een stelsel van elementaire levensvoorwaarden vertelt onder constante oorlogsdreiging de persoonlijke geschiedenis van een handvol personages. Op subtiele wijze zijn hun levens met elkaar verbonden, vaak zonder dat ze het zelf beseffen. Dit krachtig geschreven verhaal grijpt je aan vanaf het begin om je niet meer los te laten.