De in Texas geboren John Williams (1922-1994) schreef in zijn leven twee gedichtenbundels en drie romans. Met
Augustus won hij de National Book Award.
Stoner was de minst bekende van zijn drie boeken, maar is sinds kort aan een revival bezig. Deze roman komt het dichtst bij het echte leven van auteur John Williams die zijn hele leven werkte aan de universiteit van Denver.
Het levensverhaal van William Stoner is gewoon en zonder excessen. Stoner zal zijn hele leven het risico schuwen. De enige grote stap die hij zet is die van het boerenleven naar de universiteit. Zijn ouders met wie hij geen al te hechte band heeft, moedigen hem aan landbouwkunde te volgen. In het tweede jaar verlegt hij echter zijn focus op letterkunde. Hij zal uiteindelijk zijn ouders teleur stellen door in deze richting af te studeren en niet terug te keren naar de boerderij.
Het leven op de universiteit bevalt hem wel, ondanks dat hij er niet meer dan oppervlakkige vriendschappen sluit. Het levensritme staat hem aan en als de Eerste Wereldoorlog zich aandient, weigert hij in dienst te treden om op de universiteit te blijven lesgeven. Dit wordt hem niet door iedereen in dank afgenomen. Kort na de oorlog leert hij op een feestje Edith kennen, een bleek en verlegen meisje met ogen als watervallen, en Stoner is op slag verliefd. Hun kennismaking en de daaropvolgende romance verloopt erg stuntelig en geforceerd. Toch besluiten ze te trouwen.
Al van in het begin is hun huwelijk gedoemd. William kan Edith niet ontdooien, net zomin als Edith William kan behagen. De schuchtere Stoner vindt in Edith een vrouw die zich ten dienste stelt zonder zich open te stellen. De weinige passionele momenten beleven ze als Edith een kind van Stoner wenst. Aan Grace, de dochter die ze krijgen kan William wel zijn liefde kwijt. Edith is er amper voor haar kind en is de daarop komende jaren vooral levensmoe. William neemt de zorg op zich en slechts even herleeft zijn vrouw als ze op zoek gaan naar een geschikt huis voor hun familie, gefinancierd met een lening van Ediths ouders. Het koppel leeft jaren met elkaar in een impasse waar ze op den duur aan gewend raken.
de gezinssituatie verandert na de dood van Williams ouders, maar vooral na de zelfmoord van Ediths vader wiens bank failliet gaat. Edith gaat verschillende maanden logeren bij haar moeder die weduwe is geworden en in die maanden ontdekt Stoner een soort vrijheid die hij verloren waande. Hij wijdt zich naarstig aan de opvoeding van zijn dochter en begint zich ook te ontplooien in het lesgeven.
Aan deze onbevangenheid komt echter een einde als Edith terug thuiskomt.
Edith heeft immers na de dood van haar vader ook een transformatie ondergaan. Ze stort zich na haar terugkomst op hobby's en haar familie. Snel heeft William door dat ze een onderhuidse oorlog tegen hem voert door zijn dochter van hem los te weken. Ze brengen steeds minder tijd samen door en hij ontdekt na een tijd dezelfde afstandelijke blik in de ogen van zijn dochter als in die van zijn vrouw, die elk moment van genegenheid tussen vader en dochter op subtiele wijze saboteert.
Stoner trekt zich terug in zijn lesgeven, waar hij steeds beter in wordt. Dat kan hij toch afleiden aan het groeiend aantal studenten dat zijn colleges en zijn werkgroepen volgt. Hier komt echter verandering in als een begaafde student zijn pad kruist. Charles Walker is briljant in zijn specialisatie, maar zwak in het opgelegde materiaal, waardoor Stoner hem buist. Walker die gebrekkig is, geniet echter bescherming van Lomax, de pas aangestelde voorzitter van de vakgroep, die ook gebrekkig is en een bijzondere sympathie heeft voor Walker. Het incident heeft verstrekkende gevolgen en Lomax zal Stoner in de volgende jaren degraderen door hem zijn specialisatievakken af te nemen en zijn uurrooster onmogelijk te maken.
Zijn thuissituatie wordt er niet beter op en William trekt zich terug in zijn vrije uren terug in de leeszaal van de universiteit. Daar wordt hij uit zijn slaaptoestand gewekt door Katherine Driscoll, die eerder een college bij hem volgde en zijn raad vraagt bij haar dissertatie. Na talloze weken van aftasten geven ze aan elkaar toe dat ze een romance wensen. Stoner leert eindelijk liefde met wederzijds respect kennen en is gelukkig.
Ondanks hun behoedzaamheid komt de affaire na een tijd aan het licht. Stoners vrouw is al van in het begin op de hoogte, maar merkwaardig genoeg deert het haar niet en is zijn gezinsleven beter dan daarvoor. De studenten komen er ook na een tijd achter, maar reageren met een mengeling van spot en bewondering. Het echte gevaar komt van Lomax die er uiteindelijk ook achter komt en Stoner indirect dwingt tot een keuze. Katherine verlaat uiteindelijk de school zonder ophef om William te sparen.
Kort daarop wordt Stoner ziek en bij aanvang van het nieuwe schooljaar is hij erg verzwakt en nors naar collega's toe. Hij is er wel nog voor zijn studenten en haalt zelfs een kleine overwinning op Lomax door hem op slinkse wijze te dwingen zijn oude vakken terug te geven.
Tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog schrijdt het leven van William Stoner langzaam voort. Hij ziet zijn dochter opgroeien als een evenbeeld van zijn vrouw en trouwen met de jongen die haar zwanger heeft gemaakt. Deze komt echter al snel om in de oorlog. Later komt hij er achter dat zijn dochter vooral wou ontsnappen aan het verstikkende gezinsleven. In zijn laatste jaren aan de universiteit komt het lichamelijk verval en William Stoner wordt nog een mooi afscheid gegund alvorens hij met pensioen gaat en langzaam uitdooft.
Stoner is het levensverhaal van de arme William Stoner die zichzelf vaak als een vreemde beschouwt en een bescheiden leven opbouwt, beperkt door zijn introverte karakter. Hij wordt een groot deel van zijn leven achtervolgd door zijn (foute) keuzes en het soms halsstarrig vasthouden aan zijn principes.
Elke mens heeft zijn verhaal. Dat van William Stoner is wondermooi vormgegeven in John Williams' prachtige en intieme meesterwerk.
